Półwysep Klasztorny, na którym wznosi się klasztor wigierski o widocznych z oddali dwóch charakterystycznych wieżach, nie zawsze był połączony z lądem. Dawniej była to wyspa zamieszkana do II poł. XIII w. przez plemię Jaćwingów. Dopiero w XVII w. kameduli wznieśli groblę, która scaliła wyspę ze stałym lądem. Przywilej z dnia 6 stycznia 1667 r. określił klasztor kamedulski jako Eremus Insulae Vigrensis, co znaczy Erem Wyspy Wigierskiej. Wkrótce potem ta nazwa nie odpowiadała już rzeczywistości.
Od XV w. mieścił się na wigierskiej wyspie dwór myśliwski, na którym gościli litewscy książęta jaki i polscy królowie, m.in. Władysław Jagiełło czy Władysław IV Waza. Drewniany dwór zaadoptowany przez kamedułów na siedzibę zakonu, spłonął w 1671 r. Solidny murowany kościół powstał w latach 1694-1745. Po trzecim rozbiorze Rzeczypospolitej władze pruskie skonfiskowały w 1796 r. dobra kamedulskie. W roku 1800 nastąpiła kasata klasztoru, który został ustanowiony siedzibą nowego biskupstwa wigierskiego. W 1823 biskupstwo zostało przeniesione do Sejn, a w Wigrach ustanowiono parafię. W kolejnych latach postępuje stopniowa dewastacja klasztoru. Odwiedzający Wigry w 1880 roku korespondent „Tygodnika Powszechnego” Wacław Rakowski zanotował: O restauracji klasztoru, jak obecnie, mowy być nie może. Cegły są sprzedawane i domy z nich stawiają w Suwałkach. W pozostałym jedynym pawilonie mieszka proboszcz wigierski. Od 1885 r. przystąpiono do naprawy poważnie zniszczonych murów oporowych dawnego klasztoru. W roku 1915 kościół, „Dom Furtiana” oraz refektarz zostały poważnie uszkodzone w wyniku ostrzału artyleryjskiego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości przystąpiono do odbudowy kościoła, refektarza i jednego eremu, według projektów wybitnego architekta Oskara Sosnowskiego. W 1944 roku odbudowany zespół został powtórnie zniszczony w wyniku radzieckiego ostrzału artyleryjskiego.
W 1973 r. Ministerstwo Kultury i Sztuki zwróciło się do Kościoła z prośbą o wydzierżawienie pokamedulskiego kompleksu na 50 lat. Skarb Państwa zobowiązał się w drodze umowy na poczet czynszu dzierżawnego zaliczyć nakłady poniesione w związku z odbudową i remontami klasztoru. Dzierżawca zważywszy na koszty jakie trzeba zabezpieczać corocznie w budżecie na utrzymanie tego kompleksu, dwukrotnie (w 1991 i 2005 r.) zwracało się z prośbą o wcześniejsze rozwiązanie umowy. Jednak dopiero minister Bogdan Zdrojewski pismem z dnia 9 grudnia 2010 r. jednostronnie wypowiedział dzierżawę klasztoru wigierskiego, 12 lat przed upływem jej terminu. W odpowiedzi na to Biskup Ełcki Jerzy Mazur powołał Wigierski Areopag Nowej Ewangelizacji (WANE), który administrował pokamedulskim zespołem klasztornym przez pięć lat. W 2016 r. zarządzanie obiektem zostało przekazane kościelnej fundacji Wigry Pro. Zmiana ta objawiła się wprowadzeniem opłaty parkingowej na dwóch dużych parkingach w okolicach klasztoru.
Obecnie w Polsce czynne są dwa klasztory OO.Kamedułów: Erem Srebrnej Góry w krakowskich Bielanach i Erem Pięciu Braci Męczenników w Bieniszewie.
Krańcowe brzegi Jeziora Wigry w zatoce Zadworze na północy – i zatoce Uklejowej na południowym zachodzie w linii prostej oddalone są od siebie o 9,5 km, podczas gdy długość linii brzegowej jeziora wynosi aż 75 km! Z miejscowości Stary Folwark, gdzie mieści się Muzeum Wigier, wypływa w 45-minutowy rejs 7-metrowa łódź motorowa Leptodora – II z trzema oknami w dnie, przez które można oglądać podwodny ekosystem. Łódź została zakupiona przez Wigierski Park Narodowy we wrześniu 2010 r. za cenę 150 tys. zł. Podczas rejsu opływamy Wyspę Mysią, na której można zaobserwować w koronach drzew kormorany. Mamy też okazję podziwiać panoramę klasztoru wigierskiego z poziomu jeziora. A pod nami przesuwają się piękne zanurzone ogrody z wywłócznikiem kłosowym, rdestnicą pływającą, osoką aloesowatą i ramienicą. Taka wycieczka to dla czteroosobowej rodziny koszt 44 zł, ale atrakcja warta jest swojej ceny – nie wiem czy gdziekolwiek w Polsce jest podobna możliwość obserwowania podwodnego świata z pokładu łodzi.
Przy tworzeniu tego wpisu wykorzystałem:
- artykuł Anny i Macieja Ambrosiewiczów opublikowany w Kwartalniku Wigierskiego Parku Narodowego Nr 4/2006 (http://www.wigry.org.pl)
- tekst „Wokół Wigier” opublikowany na stronie internetowej http://www.wigry24.pl
- tekst „Historia kompleksu wigierskiego” pochodzący ze strony internetowej Fundacji Wigry Pro http://www.wigry.pro
Trasa wycieczki łodzią Leptodora – II:
