Pomnik braterstwa polsko-radzieckiego, tzw. Natasza
Odwiedziłem dziś miejsce pochówku żołnierzy polskich i radzieckich zlokalizowane w gdyńskiej dzielnicy Redłowo, u zbiegu ulic Legionów i Cylkowskiego. Wstyd przyznać, ale byłem tu pierwszy raz, choć mijałem ten cmentarz wielokrotnie i zawsze myślałem przy tym, że muszę tu koniecznie wstąpić. Tak więc dziś nastąpiła ta chwila, kiedy to moja noga przekroczyła progi tej niewielkiej nekropolii kryjącej szczątki 1900 osób, w tym 1325 żołnierzy Armii Czerwonej (a konkretnie I Korpusu Pancernego Gwardii II Frontu Białoruskiego), 559 żołnierzy Wojska Polskiego i 30 cywili – gdynian zamordowanych w Piaśnicy.
Sam cmentarz podzielony jest na dwie kwatery. W pierwszej znajdują się mogiły poległych podczas „wyzwalania” Gdyni w 1945 r. żołnierzy radzieckich. Jest tu też umiejscowiony obelisk pamiątkowy, krzyż prawosławny i pomnik braterstwa polsko-radzieckiego, tzw. „Natasza”. Pomnik ten autorstwa prof. Mariana Wnuka, współzałożyciela i rektora Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku (obecnie Akademia Sztuk Pięknych), odsłonięto w listopadzie roku 1953. Do 22 lipca 1990 r. stał na Skwerze Kościuszki posadowiony na 12-metrowej kolumnie. Po demontażu, sama już tylko postać kobiety trzymającej sztandar została umieszczona na terenie redłowskiego cmentarza. I jak zauważył redaktor serwisu trojmiasto.pl Rafał Borowski, drzewce sztandaru pozbawione zostało wówczas wieńczącego je sierpa i młota. Tak więc obecnie aby spojrzeć na Nataszę nie trzeba zadzierać głowy, można się z nią zmierzyć jak równy z równym. No, prawie…
Druga część cmentarza, co przytacza chyba każdy opisujący to miejsce, zorganizowana jest w kształcie amfiteatru. W centralnym punkcie znajduje się 13-metrowy pomnik Obrońców Wybrzeża umieszczony tu w marcu 1968 r. Autorem projektu był inny prof. tejże PWSSP – Adam Smolana. Wykonania tegoż pomnika jak i pomników przy mogiłach podjęły się Stocznia im. Komuny Paryskiej i Stocznia Marynarki Wojennej. Pomnik wykonany z blachy niklowo-wolframowej przedstawia rozdartą lufę działa i do dziś dnia prezentuje się bez zarzutu. Nieopodal znajdują się pomniejsze pomniki i tablice pamiątkowe, o których szczegółowo pisał nie będę. To, co chciałbym odnotować, to fakt że pochowani tu zostali m.in. dowódca Lądowej Obrony Wybrzeża w 1939 r. – generał Stanisław Dąbek oraz pułkownik Ignacy Szpunar – dowódca II Morskiego Pułku Strzelców. Muszę powiedzieć, że nagrobki tych zasłużonych dla Polski postaci są nad wyraz skromne.
Warto też przytoczyć historię powstania cmentarza. Otóż pod koniec września 1939 r. członkinie Przysposobienia Wojskowego Kobiet przystąpiły do uprzątania pola walk na Kępie Oksywskiej. Zebrane ciała żołnierzy planowały pochować na cmentarzu przy ulicy Witomińskiej, ale nie wyrazili na to zgody okupanci. Ostatecznie żołnierze zostali złożeni w mogile przy ul. Legionów (w 1939 r. tego fragmentu ulicy jeszcze nie było). Zaraz po wojnie przystąpiono do prac ekshumacyjnych, aby godnie pochować poległych. W 1946 r. powstał projekt urządzenia cmentarza, którego autorami byli Barbara Kaszycka wraz z mężem Czesławem. Niezwłocznie przystąpiono do jego realizacji.
Przez lata redłowski cmentarz wojenny był miejscem niezbyt zachęcającym do odwiedzin. Regularnie gromadzili się tam jedynie amatorzy spożywania trunków na świeżym powietrzu. Mogiły były dewastowane, a metalowe elementy rozkradane. Zmieniło się to kilka lat temu, kiedy cmentarz został oświetlony i objęty monitoringiem.
Przy pisaniu powyższego tekstu korzystałem z następujących źródeł:
- artykuł „Zapomniana Natasza ze Skweru Kościuszki” Rafała Borowskiego zamieszczony w serwisie www.trojmiasto.pl
- artykuł „Cmentarz Obrońców Wybrzeża w Gdyni” Jędrzeja Jednacza zamieszczony w serwisie histmag.org
- artykuł „Cmentarz Obrońców Wybrzeża wczoraj i dziś” Lechosława Dzierżaka zamieszczony w serwisie ibedeker.pl
- dane dostępne w portalu nekropole.info
ładowanie mapy - proszę czekać...
